Ptaki są nieliczną grupą dzikich zwierząt, które dostosowały się do życia w mieście. Niemal wszystkie gatunki ptaków podlegają ochronie prawnej. Przystosowując się do środowiska zmienionego przez człowieka, zakładają gniazda na budynkach, wykorzystując do tego celu zagłębienia, szczeliny powstałe w wyniku erozji betonu, kratki wentylacyjne lub przestrzeń stropodachów.
Siedliskiem zwierząt jest obszar ich występowania w ciągu całego życia lub dowolnego stadium ich rozwoju. Miejsca lęgowe ptaków, zlokalizowane na budynkach mieszkalnych i innych (m.in. w stropodachach i szczelinach) należy więc traktować, jako ich siedliska, podlegające ochronie prawnej. W związku z tym, każdy przypadek podjęcia prac skutkujących ograniczeniem dostępu ptaków do miejsc ich regularnego występowania i rozrodu należy kwalifikować jako niszczenie miejsc lęgowych i schronień tego gatunku. Stanowi to naruszenie zakazu niszczenia siedlisk lub ostoi, będących ich obszarem rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji lub żerowania. Prace tego rodzaju mogą być prowadzone wyłącznie po uzyskaniu zezwolenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska.
Obiekty budowlane bardzo często zasiedlane są nie tylko przez ptaki, ale również przez nietoperze, które mają w dostępnych niszach swoje miejsca rozrodu oraz miejsca hibernacji. Budynki są ich docelowymi siedliskami, od których są uzależnione. Wieczorem wylatują ze swoich schronień, aby żerować w przylegających parkach, skwerach i innych miejscach, obfitujących w owady. Nietoperze, podobnie jak ptaki, zajmują przestrzenie na strychach, pod dachem (np. otwory wentylacyjne), pod odstającymi blachami, papą, szczeliny dylatacyjne między płytami, a także systemy rynnowe i inne dogodne miejsca.
Niektóre gatunki ptaków oraz nietoperze, prowadzą na tyle skryty tryb życia, że miejsca ich występowania trudno stwierdzić na podstawie ogólnych obserwacji budynku. Nie zmienia to faktu, iż w większości budynków występują miejsca lęgowe i siedliska gatunków objętych ochroną, jednakże są trudne do potwierdzenia przez osoby nie znające biologii tych gatunków.
Zarządca budynku na etapie planowania prac modernizacyjnych powinien zlecić specjaliście ornitologowi/chiropterologowi ustalenie czy budynek przeznaczony do remontu jest lub mógłby być zasiedlony przez chronione gatunki ptaków i nietoperzy. Stwierdzenie tego faktu odpowiednio wcześnie, umożliwia wystąpienie do regionalnego dyrektora ochrony środowiska o uzyskanie zezwolenia na przeprowadzenie prac pomimo stwierdzenia istnienia siedlisk chronionych gatunków zwierząt, a wykonana ekspertyza ornitologiczno-chiropterologiczna stanowi zawsze załącznik do wniosku. Wydane zezwolenie określi warunki prowadzenia prac remontowo-budowlanych. Ustalane są one tak, aby zapewnić ochronę zwierząt w trakcie remontu, a jednocześnie utrzymać możliwość gniazdowania na budynku po jego zakończeniu.
Fakt, że problem ochrony ptaków i ich siedlisk powraca systematycznie, świadczy o tym, jak ważna jest edukacja i informacja skierowana do zarządców budynków.
Przypominamy, iż niszczenie siedlisk i gniazd gatunków objętych ochroną bez zezwolenia, uniemożliwianie im dostępu do schronień, ich płoszenie lub zabijanie, powoduje naruszenie zakazów obowiązujących w stosunku do zwierząt objętych ochroną gatunkową i jest wykroczeniem. Kto je popełnia, podlega karze aresztu albo grzywny. Ponadto jeżeli w wyniku prowadzonych prac dojdzie do przestępstwa w postaci zabicia dorosłych ptaków lub piskląt, to czyn ten jest zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 3.
Na stronie internetowej RDOŚ można znaleźć szczegółowe wytyczne dotyczące realizacji prac remontowo-budowlanych na budynkach będących siedliskami gatunków chronionych: https://www.gov.pl/web/rdos-katowice/ochrona-siedlisk-legowych-ptakow-nabudynkach.
